Regels van het wettelijk erfrecht

Regel je niets voor de overdracht van jouw vermogen? Dan bepalen de regels van het wettelijk erfrecht wie wat krijgt bij jouw overlijden en in welke volgorde.

Zijn de regels van het wettelijk erfrecht voor jou voldoende? Is de volgorde waarin jouw erfgenamen van jou erven logisch? Of is de situatie niet duidelijk? Want misschien heb je veel erfgenamen, een samengesteld gezin of geadopteerde kinderen.

Afwijken van de regels van het wettelijk erfrecht

Wil je afwijken van het wettelijk erfrecht? Dan kan je dat op verschillende manieren regelen.

Let wel: bepaalde erfgenamen hebben recht op een voorbehouden deel van de nalatenschap. We noemen ze daarom reservataire erfgenamen. Reservataire erfgenamen zijn de kinderen, de langstlevende echtgenoot en de ouders van de overledene.

1. Levensverzekering (uitgestelde vermogensoverdracht)

Een schenking is niet altijd hét tovermiddel om jouw vermogen over te dragen. Bekijk of ze wel de geschikte oplossing is. Want via een schenking doe je definitief afstand van jouw vermogen of een deel ervan.

Dat houdt soms risico’s in. Twee voorbeelden:

• Stel dat je vandaag geld schenkt aan jouw zoon of dochter. Die het op een andere manier gebruikt dan je jou hebt voorgesteld. Natuurlijk kan je dat voorkomen door de juiste voorwaarden te koppelen aan de schenking. Maar stel je ook de vraag: heeft mijn zoon of dochter het geld nu meteen écht nodig?
• En nog iets: misschien leent jouw vermogen zich er niet toe om het nu al geheel of gedeeltelijk over te dragen. Nogmaals, denk goed na.

Zijn er geen dringende redenen om nu al definitief afstand te doen van jouw opgebouwd kapitaal of een deel ervan? Een uitgestelde overdracht via begunstiging is een interessant alternatief.

Dat kan via een levensverzekering. Je hebt de touwtjes in handen en bepaalt wie het geld krijgt. En je kan eventueel de successierechten verminderen.

Gebeurt er toch iets onverwachts? Het goede nieuws is dat je de controle over het geld van jouw levensverzekering behoudt. Je kan ze bijvoorbeeld afkopen of een andere begunstigde aanwijzen. Helemaal anders dan bij een schenking: je blijft baas over jouw vermogen.

Sterft de verzekerde voor de einddatum van de levensverzekering? Dan gaat het geld naar de begunstigde bij overlijden. Is de verzekerde nog in leven op de einddatum van de levensverzekering? Dan wordt het uitgekeerd aan de begunstigde bij leven.

Die begunstigden kunnen jouw kinderen zijn. Of jouw echtgenoot samen met de kinderen. Of de kleinkinderen. Of een derde persoon … Hoe meer begunstigden je in dezelfde rang aanduidt, hoe kleiner het erfdeel dat ieder krijgt. En hoe lager de successierechten die zij moeten betalen.

2. Schenking (onmiddellijke vermogensoverdracht)

Als je geld schenkt, is dat meteen weg uit jouw vermogen. De eigenaar is nu de persoon aan wie je schenkt: de begiftigde.

Je kan alleen maar schenken als je nog leeft. De schenking is pas een feit als de begiftigde ze aanvaardt. Gebeurt dat niet? Dan is er geen sprake van een schenking.

Hoe kan je schenken?

Er zijn twee manieren om te schenken, rechtstreeks en onrechtstreeks.

Rechtstreeks kan je iets schenken via een notariële akte of een handgift. Voor een notariële akte stap je naar een Belgische notaris. Die zet jouw schenking op papier. Alles in orde dan? Ja, maar hou er wel rekening mee dat je ook notariskosten en registratiekosten moet betalen.

Bij een handgift schenk je rechtstreeks geld, meubelen, kunstvoorwerpen, juwelen, een auto … Door die zaken materieel te overhandigen, is de schenking geldig. Je kan de handgift laten registreren op het registratiekantoor. Dan moet je wel registratiekosten betalen.

Een onrechtstreekse schenking is ook mogelijk. De bankgift is er een voorbeeld van. Ze gebeurt via een bankoverschrijving, waar je geen mededeling bij schrijft. Je kan de onrechtstreekse schenking laten registreren op het registratiekantoor. Ook dan moet je registratiekosten betalen.

Kan je na jouw schenking nog terug?

Je bent van plan iets te schenken aan jouw oogappel. Maar je wilt zelf ook nog wat genieten van het geschonken bedrag. Met andere woorden: je hebt graag nog wat te zeggen na de schenking.

Kan dat? Dat kan inderdaad, er zijn verschillende mogelijkheden:

Schenken onder last

Je kan schenken onder last. Je schenkt een bedrag aan iemand, maar je stelt een voorwaarde: de begiftigde moet je bijvoorbeeld maandelijks een bedrag betalen. Dat is handig, want zo werkt de schenking in het voordeel van beide partijen.

Beding van conventionele terugkeer

Het leven heeft onverwachte wendingen. Zo kan de persoon aan wie je schenkt vóór jouw overlijden. Daarom is een beding van conventionele terugkeer nuttig. Je krijgt de geschonken geldsom dan terug, vrij van successierechten.

Die mogelijkheid kan het gemakkelijkst worden uitgevoerd via een levensverzekering. De begiftigde investeert de geschonken geldsom in een levensverzekering en je wordt aangeduid als begunstigde bij overlijden.

Als de begiftigde overlijdt, keert de geschonken geldsom dankzij de begunstigingsclausule automatisch terug naar jou.

Voorbehoud van vruchtgebruik

Je kan ook schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. Je schenkt bijvoorbeeld een effectenportefeuille aan jouw zoon of dochter. Maar je wil blijven genieten van de interesten en mogelijke dividenden van die effecten. Jouw zoon of dochter krijgt dan de blote eigendom, je hebt het vruchtgebruik. Bij jouw overlijden krijgt jouw zoon of dochter dan de volle eigendom van de effecten en vanaf dan geniet hij of zij ook van de opbrengsten ervan. Wel moet je voor een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik langsgaan bij de notaris.

Een testament stel je op tijdens jouw leven. Toch gaat het maar in na jouw overlijden. Je blijft dus tijdens jouw leven eigenaar van jouw goederen en kunt ermee doen wat je wil.

Een testament is ideaal om zeker te zijn. Bijvoorbeeld als je jouw partner een erfgoed in volle eigendom wilt nalaten. Je wilt jouw testament wijzigen? Of het herroepen? Het kan allemaal. De laatste versie van jouw testament bepaalt wie wat krijgt. Je bent er meester van.